Термална мапа на Скопје – најтоплите точки во градот и мерки за справување

За да се направи откривање на топлотните острови во Скопје, потребно беше да се направи детална термална мапа на Град Скопје. Остварувањето на оваа цел претставуваше особен предизвик. Но можноста за тестирање на неколку техники и начини претходните години во склоп на Скопје Лаб, како простор за експериментирање ни овозможи да го утврдиме најлесниот и најефективниот, а во исто време и најефтин начин на реализација на овој интересен проект. Скопје Лаб е одлична платформа за соработка, и овој проект е реализиран како трилатерално партнерство меѓу град Скопје, УНДП и ФИНКИ.Откако беше договорено со Аероклубот Скопје да извршат лет над урбаниот дел од градот, екипата од ФИНКИ составена од проф. Димитар Трајанов, вон. Проф. Игор Мишковски, и асистентите Александар Стојменски и Костадин Мишев, почна со подготовки на летот. Целта која си ја поставивме беше да се направи снимање со термална и RGB камера на урбаниот дел од Скопје. Бидејќи резолуцијата на термалната камера FlirVue Pro беше помала, параметрите на летот ги одредивме според неа. Во соработка со Аероклубот Скопје креиравме план по која ќе лета авионот, при што висината на летот ја определивме да биде 1100 метри за да добиеме 50-60% покривање на термалните слики. Аероклубот Скопје направи патека за планираното движење на авионот дадена на слика 1 и според овој план вкупната корисна патека која треба да ја помине авионот е повеќе од 375 км а летот би траел од 2 до 3 часа.

Следниот проблем кој требаше да го решиме е немањето на ГПС во термалната камера, што го отежнуваше спојување на термалните слики. За креирање на визуелната RGB мапа, единствената камера со ГПС која ја имавме беше камерата која е монтирана на дронот DJI Phantom 3, при што самиот ГПС уред е сместен во дронот, а не во камерата. Согласно ова дојдовме до идеја да го монтираме целиот дрон во авионот и на тој начин да го направиме визуелното снимање на градот со камера која ќе ја тагира секоја слика со GPS координати.

За да се монтира опремата за снимање на авионот беше потребно да се дизајнира и потоа да се изработи соодветна платформа на авионот каде би се сместила опремата. Во соработка со инженерите од Аероклубот Скопје се направи соодветна алуминиумска платформа на која се монтираше темелната камера и дронот (RGB камерата).

Со ова ја имавме потребната опрема, план за летот, и единствено чекавме убав и топол сончев ден. По неколку одложувања, како ден за летот беше определен 24 Август 2018. Според препораките за правење на термална мапа лето беше изведен околу пладне за да се намали ефектот на сенките и да се забележат максималните загревања на површните.

Во текот на тричасовниот лет беа собрани 3951 RGB слики и 10596 термални слики, кои покриваат површина од околу 213 km². Овие поединечни слики беа обработени од страна на тим од Anadolu University [36] и од нив се добиени гео лоцирана термална мапа и гео лоцирана RGB мапа на Скопје.

Дополнителни извори за изработка на акциски план

Покрај, направената термална мапа со Авион, дополнително се искористени и информациите добиени од микро анализа направена во текот на летото 2016 на потегот од Водно до центарот на Скопје. За анализа на топлотните острови искористена е и глобалната студија за топлотни острови направена од Center for Earth Observation при Yale University.

За анализа на мерките за справување со топлотните острови пред се користени се препораките од US Environmental Protection Agency како и препораките од соодветните Европски агенции.

Врз основа на направените анализи предложени се голем број на мерки. Предложените мерки се поделени во пет групи и тоа:

• Генерални стратегии за справување со топлотни острови (предложени 6 мерки)
• Акции/мерки за општините и Град Скопје (предложени 14 мерки)
• Акции/мерки за граѓаните на Скопје(предложени 4 мерки)
• Иновативни мерки (предложени 5 мерки)
• Мерки за одредени карактеристични области во Скопје (предложени 43 мерки)

Согласно ова, во акцискиот план се предложени повеќе од 70 акции и мерки кои може да бидат преземени во насока на намалување на ефектите од урбаните топлотни острови во Скопје.

Генерални стратегии за справување со топлотни острови

Според Агенцијата за заштита на животната средина на САД [1], постојат пет главни стратегии за тоа како заедниците можат да преземат мерки за намалување на урбаните топлотни острови:

• зголемување на бројот на дрва и вегетативната покривка,
• инсталирање на зелени покриви,
• инсталирање на ладни покриви,
• користење на ладни тротоари и површини кои рефлектираат топлина или се водо-пропустливи
• користење на практики за зелен урбан развој.

Покрај овие пет мерки во овој контекст додадени се и предлози за креирање на Зелени паркинзи.

Акции/мерки на ниво на општини и Град Скопје

Врз основа на анализи на голем број на мерки кои се применуваат во различни градови во светот, избрани се 14 мерки кои се прилагодени за Скопје и може да се применат од страна на општините или од Градот Скопје.

• Еден милион дрва за Скопје: Оваа треба да биде кооперативна акција помеѓу градот, локалните заедници, бизнисите и поединците, која ќе обезбеди долгорочно партнерство со цел да се засадат 1.000.000 нови дрвја низ Скопје. Акцијата треба да ги опфати сите слободни места кои моментално се голини или имаат грмушки и неквалитетни дрвја, како и просторот покрај улиците.
• Натпревар во садење дрва: Натпреварот би бил дизајниран за да им помогне на луѓето да се едуцираат за соодветни начини за садење дрвја, како и за придобивките од урбаните зелени области за заедницата Бесплатни дрвја за вашиот двор
• Програма за посвојување на ледина: Оваа програма треба да им овозможи на групите граѓани да ја преземат одговорноста за садење на дрвјата и одржување на истите.
• Уредба за зелен фактор: Поставување на повисоки минимални услови за зазеленување на земјиштето, со што ќе се бара сите нови градби да мора да обезбедат одреден минимален процент вегетативна покриеност од градежната парцела.
• Пошумување покрај улици: Усвојување на правилник во кој ќе се специфицира дека мора да се садат дрвја вдолж двете страни на улицата на соодветно минимално растојание.
• Воведување на прописи за зелени паркинзи: Правилник со кој ќе се предвиди дека при проектирањето и реализацијата на новите или реновирани паркинзи ќе мора да се предвиди и да се посадат соодветен број на дрвја со кои би се постигнало одреден минимален процент на засенчување на површината на паркингот.
• Проект за конверзија на паркинзите во зелени паркинзи: Проект преку кој ќе се овозможи трансформација на постоечките паркинзи во зелени паркинзи.
• Програма за поттикнување на зелени покриви и вертикални градини: За да се поттикне креирањето на зелени покриви и на вертикални градини, да се усвои уредба со која сопствениците на објекти на кои ќе се имплементираат зелени покриви или вертикални градини и истите ќе се одржуваат соодветно да им биде намален или комплетно да бидат ослободени од данокот на имот.
• Програма за зелени покриви на јавни објекти: Овој проект ќе помогне да се подигне видливоста и да се зголеми јавното разбирање на зелените покриви.
• Иницијатива за грантови за подигање на вертикални градини: обезбеди грантови за граѓаните кои сакаат да подигнат вертикални градини на нивните ѕидови. Покрај справувањето со топлотните острови, целта на оваа програма е да ја подобри севкупната естетика, удобноста на пешаците и квалитетот на воздухот
• Зелени улици: Проект кој ќе ја промовира употребата на порозни материјали за поплочување на улиците кои се реконструираат или се градат нови.
• Воведување на регулатива за инсталирање на ладни покриви: Традиционално во Македонија, покривите се прават од керамиди и се со темна црвена боја. Ваквиот материјал и боја придонесува за големо загревање на покривите низ целиот град. Во оваа насока градот ќе треба да донесе регулатива со препораки за покриви на станбените и комерцијалните згради да се користат материјали кои имаат високо албедо, односно ја рефлектираат топлината
• Зголемување на бројот на дрвја во парковите: Главниот таргет на ова мерка треба да биде градскиот централен парк, во кој постојат делови во кои нема доволно дрвја, па со оваа мерка би требало на тие места да се засадат дополнителни дрвја. Секако оваа мерка треба да биде применета и на другите постоечки паркови каде густината на дрвјата не е доволна

Иновативни мерки

Покрај стандардните мерки предложени се и неколку интересни и невообичаени мерки кои може да се користат за намалување на ефектот од топлотните острови.

• Портабилни зелени градини
• Зелено кампување во град
• Портабилни вертикални градини
• Урбано земјоделство
• Зелен покрив со ресторан

Акциски план за одредени карактеристични области

Со користење на статистички ГИС алатки се издвоени областите каде што има поголема концентрација на многу топли или многу ладни точки. Точките во ваквите области се поврзани во кластер и е формирана област која е посебно анализирана. Резултатите од ваквата анализа се прикажани Слика 4.

Врз основа на вака добиените резултати направени се анализи на неколку карактеристични области од градот. Па така, од централното градско подрачје одбрани се две дополнителни области кои се блиску до центарот, а тоа се Дебар Маало и Новата Железничка станица со Маџир маало, потоа анализирана е областа околу Пластичарската улица. Бидејќи и дел од индустриските области во Скопје покажуваат поголема загреаност, направена е и анализа на една индустриска зона. Ја одбравме индустриската зона околу фабриката МЗТ.

Во продолжение се дадени повеќе детали за предложените микро мерки за локацијата околу Новата железничка станица.

Пример за микро мерки за Нова железничка станица и Маџир Маало

Новата железничка станица е масивен бетонски објект со огромна бетонска површина која е директно изложена на сонце и како таква е подложна на загревање и резултира во значајно зголемување на температурата во нејзината околина. Во околината за железничката станица има повеќе паркинзи кои се речиси без никаква вегетација и дополнително допринесуваат за вжештување на овој простор.

Населбата Маџир Маало многу густо урбанизиран дел со приватни куки и згради кои немаат или имаат многу мало дворно место. Улиците се многу тесни и претежно се  без дрва и зеленило на нив. Ова целото резултира во зголемување на температурата во овој дел од градот.

Врз основа направените анализи како и на можностите за примена, за оваа локација се предложени следниве мерки кои шематски се прикажани на следната слика.